Cảm nhận về bài thơ Hoa Cỏ May của Xuân Quỳnh

Ngay khi mới đọc tựa đề của bài thơ HOA CỎ MAY, Lê Hoàng Kha cứ nghĩ rằng nữ sĩ Xuân Quỳnh sẽ nói về một loài hoa dại, hay ít ra sẽ là những kỷ niệm tuổi thơ gắn liền với loài hoa chưa đáng được gọi hoa này. Nhưng lạ thay, chỉ đến những vần thơ cuối cùng người đọc mới bắt gặp hoa cỏ may. Có điều gì đó thật đặc biệt ở đây chăng? Cái tò mò vốn có đã xui khiến tôi đọc đi, đọc lại nhiều lần bài thơ này.

Cát vắng, sông đầy, cây ngẩn ngơ
Không gian xao xuyến chuyển sang mùa

Cả không gian mà người con gái Xuân Quỳnh nhìn thấy ở đây chỉ là “Cát vắng, sông đầy, cây ngẩn ngơ” trong tiết trời thu mà thôi. Không có bất cứ bông cỏ may nào được đưa vào tầm ngắm của nàng. Tất cả đều gợi lên một sự man mác buồn, yên tĩnh đến nao lòng. Nhưng kìa, trong cái yên tĩnh ấy nàng lại nghe như có:

Tên mình ai gọi sau vòm lá
Lối cũ em về nay đã thu

Lạ nhỉ! Chỉ có nàng với thiên nhiên tĩnh lặng là thế thì làm gì có ai gọi “tên” nàng lúc này? Đó chỉ có thể là sự giật mình, thảng thốt, là tiếng gọi trong tiềm thức của nàng trước sự yên lặng của cảnh vật đấy thôi. Hình như khi có sự yên lặng quá lớn bao phủ lên thì con người lại cảm thấy lẻ loi, lo lắng chăng? Cái tâm thế của nàng có vẻ bất an, là ‘động” chứ không “tĩnh tại” như cảnh vật lúc này.

Mây trắng bay đi cùng với gió
Lòng như trời biếc lúc nguyên sơ
Đắng cay gửi lại bao mùa cũ
Thơ viết đôi dòng theo gió xa

Mùa thu quanh nàng quả là nhẹ nhàng, yên tĩnh nhưng cũng man mác buồn. Trời xanh, mây trắng, gió nhẹ thổi, mây trôi xa. Mọi “đắng cay” của cuộc đời nàng đều đã “gửi lại”. Một chút se lòng nàng gửi gắm vào thơ cũng “theo gió xa”. Nàng bảo “Lòng như trời biếc lúc nguyên sơ”. Nàng nói thế nhưng không phải thế đâu. Đã có những nỗi niềm đan xen trong tâm hồn “nguyên sơ” ấy của nàng. Tôi như nghe thấy có tiếng thở dài trong cái lặng lẽ của mùa thu. Nỗi lòng của mình không biết chia sẻ cùng ai để rồi nàng phải gửi gắm “Thơ viết đôi dòng gửi gió xa”. Nàng đang tự trấn an mình chăng?

Bài thơ Hoa Cỏ May của Xuân Quỳnh.

Dường như có một sự không rõ ràng trong nỗi lòng của người phụ nữ Xuân Quỳnh lúc này qua hai khổ thơ đầu tiên.. Nàng vừa như hạnh phúc lại vừa như trăn trở, vừa như thanh thản lại vừa như sợ hãi. Có sự bất an nào đó cứ len lỏi trong thẳm sâu tâm hồn khiến nàng đôi lúc giật mình, lo lắng. Tôi thấy thật khó hiểu làm sao. Nhưng thật bất ngờ khi đọc tiếp khổ thơ cuối cùng thì người giật mình, thảng thốt lại chính là tôi.

Khắp nẻo dâng đầy hoa cỏ may
Áo em sơ ý cỏ găm đầy

Sự yên tĩnh của cảnh vật đã bị phá vỡ. Cái nguyên sơ trong lòng nàng bị lung lay bởi Hoa cỏ may bất ngờ xuất hiện khi bài thơ đang đi vào những nhịp cuối cùng. Những bông cỏ may xuất hiện dày đặc "dâng đầy" cả không gian, một chút “sơ ý” đã khiến “cỏ găm đầy” "áo" thì nàng mới giật mình nhận ra. Đâu phải hoa cỏ may bất ngờ mọc lên quanh nàng mà có lẽ bởi cây cỏ dại ấy thật tầm thường, chả có gì đáng phải bận tâm nên từ đầu đến giờ nàng nhìn thấy nhưng chả thèm “nói tới”. Tôi đang chời đợi một điều gì đó tiếp theo về hoa cỏ may, là kỷ niệm tình yêu đầu đời nào đó của nàng nhưng không. Hai câu thơ cuối cùng đã bẻ gẫy cảm xúc của tôi sang một hướng khác.

Lời yêu mỏng mảnh như màu khói
Ai biết lòng anh có đổi thay

Phải chăng những chùm cỏ may như những mũi kim ấy châm vào da thịt đau buốt mới khiến nàng thảng thốt một điều: Đau khổ có thể đến với nàng bất cứ lúc nào bởi sự “sơ ý” mà nàng không ngờ tới giống như chính những bông cỏ may kia. Lời hẹn ước tình yêu cũng “mỏng manh” trước cuộc đời đầy sóng gió, lòng người có thể đổi thay mà nàng không thể biết trước. Thì ra một người đàn bà có thể yêu say đắm đến mức “biết yêu anh ngay cả khi chết đi rồi” như Xuân Quỳnh cũng vẫn thường trực một nỗi lo âu mà có lần nàng đã thốt lên :

Em lo âu trước xa tắp đường mình
Trái tim đập những điều không thể nói
Trái tim đập cồn cào cơn đói
Ngọn lửa nào le lói giữa cô đơn
Tự hát – Xuân Quỳnh

Nàng cũng như bao người phụ nữ bình thường khác trong cõi đời này. Tâm hồn luôn xao động bởi những lo âu vô hình. Yêu đấy mà cũng nghi ngờ đấy, và càng yêu thì lại càng lo sợ mất đi tình yêu. Có lẽ chính sụ nhạy cảm, tinh tế rất phụ nữ này làm người đọc cảm thấy nàng thật gần gũi. Nàng đã nói hộ nỗi lòng trong sâu thẳm của biết bao người vợ, người yêu trên thế gian. Tôi bỗng vỡ òa: Thì ra dù đang rất hạnh phúc nhưng nàng luôn canh cánh bên lòng những bất trắc có thể xảy ra.

Với tôi thông điệp mà hai câu kết của bài thơ mang lại cũng chính là thông điệp của bài thơ : Cuộc đời là vô thường. Mọi thứ đếu có thể đổi thay. Và HOA CỎ MAY ở đây là hiện thân của những bất trắc trong cuộc đời, là sự mong manh của hạnh phúc.